शिवाजी महाराजांचे उत्तराधिकारी

ही पोस्ट तुमच्या मित्रांबरोबर शेअर करा. अधिक माहिती साठी या पेज ला लाईक करा.

शिवाजी महाराजांचे उत्तराधिकारी 

मराठा साम्राज्य या मराठा संघ,जो वर्त्तमान भारताच्या  दक्षिण-पश्चिम भागात स्थित आहे ,ने 1674 ते 1818 पर्यंत शासन केले  आणि आपल्या क्षेत्राचा विस्तार केला.

 शिवाजी मराठा साम्राज्याचे संस्थापक मानले जातात, ज्यांनी त्याला संघटित स्वरूप दिले.

पण पेशव्यांच्या (साम्राज्याचे पंतप्रधान) यांच्या काळात हे साम्राज्य वेगाने विस्तारले.

मोरे, घाटगे आणि निंबाळकर हे मराठा कुटुंबे सर्वात प्रभावशाली होती.

संभाजी (1680-1689 ई.)

तो शिवाजीचा लहान मुलगा होता, जो त्याचा मोठा भाऊ राजाराम विरूद्ध उत्तराच्या युध्दात विजयानंतर सिंहासनावर आला.

राजपूत-मराठा युती टाळण्यासाठी आणि डेक्कन सल्तनतशी जुने संबंध पुन्हा स्थापित करण्यासाठी त्यांनी आपल्या वडिलांच्या विस्तारवादी धोरणांची पुन्हा अंमलबजावणी केली.

इ.स. 1682 मध्ये, मोगल शासक औरंगजेब आपला बंडखोर मुलगा शहजादा अकबर याचा पाठलाग करून दक्षिण भारतात पोहोचला.

शंभाजींनी शहदादा अकबरला आश्रय दिल्यामुळे औरंगजेबाने त्याला मारले.

राजाराम(1689-1700 ई.)

शंभाजीच्या मृत्यूनंतर शिवाजीचा दुसरा मुलगा राजाराम याने राज्यकारभार स्वीकारला आणि मराठा परंपरा पुढे चालू ठेवली.

त्यांनी मराठ्यांचे विस्तारवादी धोरण चालू ठेवले आणि दख्खनच्या मोगल प्रदेशांवर आक्रमण करण्याची परंपरा सुरू केली.


ऑक्टोबर 1689 मध्ये झुल्फिकार खानच्या नेतृत्वात मोगल सैन्याने रायगडवर आक्रमण केले आणि त्याचा मुलगा शाहू यांच्यासह शंभाजीच्या संपूर्ण कुटुंबाला तुरुंगात टाकले गेले.

1700 मध्ये  सातारा जी कि जिंजी च्या पतनानंतर मराठ्यांची राजधानी बनली होती त्याच वेळी संभाजी महाराजांची मृत्यू झाली.

शिवाजी द्वितीय आणि  ताराबाई(1700-1707 ई.)

राजारामच्या मृत्यूनंतर त्यांची विधवा ताराबाईंनी आपला मुलगा शिवाजी II ला गादीवर बसवले आणि स्वत: त्याचे संरक्षक बनले.

नागरी आणि लष्करी अशा दोन्ही क्षेत्रांमध्ये संकटाच्या वेळी त्यांनी मराठा राज्यात स्थिरता दिली.

मोगलांनी चितपावन ब्राह्मण बालाजी विश्वनाथ यांच्या मदतीने ताराबाईला सिंहासनावरुन काढून टाकले.

शाहू(1707-1749 ई.)

मोगल शासक बहादूरशहाने शाहूला कैदेतून सोडवले, ज्यामुळे मराठा सिंहासनावर ताराबाई आणि शाहू यांच्यात संघर्ष झाला.

शाहूने 'खेडाच्या युद्धाच्या' (12 ऑक्टोबर, 1707) मध्ये ताराबाईचा पराभव केला आणि सातारा ताब्यात घेतला.

त्यांच्या कारकिर्दीतच पेशव्यांची सत्ता वाढू लागली आणि मराठा संघटनेचे मराठा संघटनेत रूपांतर होण्याची प्रक्रिया सुरू झाली.

त्याच्या कारकिर्दीत मराठा राज्य ताराबाईच्या नेतृत्वात कोल्हापूर आणि शाहूच्या नेतृत्वात सातारा -  अशा दोन भागात विभागले गेले.

या दोन प्रतिस्पर्धी शक्तींमधील शत्रुत्व शेवटी 1731  च्या 'वर्णा च्या संधि'द्वारे संपवले गेले.

निष्कर्ष

म्हणूनच, आम्ही असे म्हणू शकतो की शिवाजी मराठा साम्राज्याचे संस्थापक होते, पण पेशव्या काळात त्याचा विस्तार झाला.